Ένθετο τέχνης 163

Ὁ χορὸς τοῦ θανάτου


Τὸ ἔργο παριστάνει μία ἀπὸ τὶς δόξες τῆς ἰαπωνικῆς λογοτεχνίας, τὴν ποιήτρια Ὄνο νο Κομάτσι (περ. 825 - περ. 900) νὰ προσεύχεται γιὰ βροχὴ καὶ ἔχει τὸν ἀνάλογο τίτλο 雨乞い小町 («Ἀμαγκόι Κομάτσι»), «Ἡ Κομάτσι προσεύχεται νὰ βρέξει». Ἡ Ὄνο νο Κομάτσι, μία ἀπὸ τοὺς «36 ἀθάνατους ποιητὲς» τῆς Ἰαπωνίας, ἔγραψε ποίηση στὴ φόρμα «οὐάκα» (πέντε στίχοι ἀπὸ 5-7-5-7-7 συλλαβές), τῆς ὁποίας θεωρεῖται μία ἀπὸ τοὺς καλύτερους ἐκπροσώπους. Ὡς πρωταγωνίστρια διαφόρων θρύλων σχετικῶν μὲ τὴν ποίησή της, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴ σπάνια ὀμορφιά της, ἀποτελεῖ μέχρι σήμερα ἕνα ζωντανὸ κομμάτι τῆς ἰαπωνικῆς λογοτεχνικῆς παράδοσης. Τὸ ἔργο ἀνήκει στὴν πιὸ οἰκεία στὴ Δύση ἔκφραση τῆς ἰαπωνικῆς τέχνης, δηλαδὴ στὴν παραδοσιακὴ ἰαπωνικὴ ξυλογραφία, γνωστὴ ὡς «οὐκιγιόε». Χρονολογεῖται γύρω στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 1760 καὶ ἀνήκει στὴ σειρὰ «Furyu yatsushi nana Komachi» («Οἱ ἑπτὰ δημοφιλεῖς ὄψεις τῆς Κομάτσι»). Ὁ δημιουργός της, Σουζούκι Χαρουνόμπου (περ. 1725-1770), ὑπῆρξε ὁ πρῶτος ποὺ χρησιμοποίησε πολλὲς ξύλινες πλάκες, μὲ ἰσάριθμα χρώματα, γιὰ νὰ δώσει ἔτσι πολύχρωμα οὐκιγιόε. Τὸ ποίημα ποὺ συνοδεύει τὸ ἔργο λέει «Ἄν καὶ ὀνομάζεται “χώρα κάτω ἀπὸ τὸν ἥλιο”, ὅμως, πρέπει κι ἐδῶ νὰ βρέξει». Σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση, κάποια στιγμὴ ποὺ ἡ χώρα ὑπέφερε ἀπὸ παρατεταμένη ἀνομβρία, ὁ αὐτοκράτορας Τζούννα (786-840) ἀνέθεσε στὴν Ὄνο νο Κομάτσι, ποὺ ἦταν μία ἀπὸ τὶς κυρίες τῆς αὐλῆς, νὰ προσευχηθεῖ γιὰ νὰ βρέξει. Ἡ Κομάτσι ἀνταποκρίθηκε, γράφοντας αὐτὸ τὸ ποίημα, τὸ ὁποῖο, σύμφωνα μὲ τὴν τελετὴ ποὺ συνόδευσε τὴν αἴτηση, τοποθέτησε μέσα στὸ καραβάκι, ποὺ ἄφησε μετὰ νὰ πλεύσει στὰ νερὰ τῆς λίμνης τοῦ κήπου Σινσέν-εν, στὸ Κυότο. Πάντα κατὰ τὴν ἴδια παράδοση, ἀκολούθησαν τρεῖς μέρες δυνατῆς βροχῆς.

Ἐδῶ βλέπουμε ἕνα παράδειγμα ἀπὸ τὴν παγκόσμια πρακτικὴ τῆς ἔκκλησης πρὸς τὸ θεῖο, σὲ περίπτωση ἀνομβρίας. Σ’ αὐτὴν μποροῦμε νὰ δοῦμε ἕνα δεῖγμα τῆς χριστιανικής θεολογίας τοῦ σπερματικοῦ λόγου, ποὺ διακρίνει μεταξὺ μιᾶς θρησκείας καὶ τῶν στοιχείων ποὺ αὐτὴ περιέχει, βρίσκοντας σ’ αὐτὰ ἀνάλογα μὲ πολλὰ δικά μας καὶ θεωρώντας ὅτι προέρχονται ἀπὸ τὴν ἴδια, θεία πηγή. Σὰν τέτοιο μποροῦμε νὰ δοῦμε τὸ ὅτι ἡ Κομάτσι στρέφεται πρὸς τὸ θεῖο, αὐτὸ τὸ θεῖο ποὺ ἔτυχε νὰ γνωρίζει, νὰ δοῦμε τὴν ἀναγνώριση ὅτι δὲν εἶναι ὁ ἄνθρωπος ποὺ διευθύνει τὴ φύση, ἀλλὰ τὸ θεῖο.

ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ


Όλα τα ένθετα τέχνης: