Ένθετο τέχνης 112
Η Βαραμπέσα στο Μαρκόπουλο
Η Βαραμπέσα ή Παναγία Βαραμπά βρίσκεται στην ομώνυμη περιοχή, τρία περίπου χιλιόμετρα βόρεια της πόλης του Μαρκοπούλου, στον κάμπο με τα αμπέλια και τις φυστικιές, τις συκιές και τα λιόδεντρα. Οι ερευνητές που έχουν κατά καιρούς ασχοληθεί με τη Βαραμπέσα, προσπαθώντας να αποδώσουν στο χαρτί την κομψότητά της, γράφουν για το «μελωδικό της σχήμα», την «ωραιότητα και προπαντώς την χάριν» της.
Η εκκλησία (η οποία γιορτάζει στο Γενέθλιο της Θεοτόκου, 8 Σεπτεμβρίου) ανήκει στον τύπο του μονόκλιτου ελεύθερου σταυρού με οκταγωνικό τρούλο και χρονολογείται στον 12ο αιώνα. Έχει χρησιμοποιηθεί άφθονο αρχαίο οικοδομικό υλικο, κυρίως στα κατώτερα τμήματα των τοίχων. Χαρακτηριστικός είναι ο μαρμάρινος αρχαίος σπόνδυλος από κίονα (διαμέτρου περίπου 80 εκ.), που υπάρχει στη μέση σχεδόν του νότιου τοίχου.
Εσωτερικά, από τον ζωγραφικό παλαιό διάκοσμο ελάχιστο μέρος σώζεται. Πάνω από την είσοδο, στη δυτική πλευρά, υπάρχει αξιόλογη παράσταση της Σταύρωσης, που χρονολογείται στους τελευταίους χρόνους πριν από την Άλωση. Στην κόγχη του ιερού είναι ζωγραφισμένη η Πλατυτέρα και χαμηλότερα οι άγιοι Γρηγόριος Θεολόγος, Ιωάννης Χρυσόστομος, Βασίλειος και Αθανάσιος. Κάτω και δεξιά από την Πλατυτέρα διακρίνεται επιγραφή με χρονολογία 1792.
Στο τέμπλο, που είναι κτιστό και μεταγενέστερο, εικονίζεται η Γέννηση της Παναγίας, ο Χριστός και ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος. Από το αρχικό τέμπλο σώζεται το μαρμάρινο επιστύλιο, που υπάρχει ενσωματωμένο στο νεώτερο εικονοστάσι. Στην κόγχη της Πρόθεσης υπάρχει η Άκρα Ταπείνωσις και στην αρχή του νότιου τόξου ο άγιος Αντώνιος. Εργασίες συντήρησης του τοιχογραφικού διακόσμου, που πραγματοποιήθηκαν το 1984 από την 1η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, αποκάλυψαν σπαράγματα κάποιων από τις αρχικές τοιχογραφίες.
Ο ναός δεν υστερεί σε ακιδογραφήματα (χαράγματα). Τα σημαντικότερα από αυτά είναι το πλοίο τρικάταρτο και η παράσταση «του δέντρου της ζωής ή της γλυκύτητας του κόσμου».
Βιβλιογραφία: Ε. Γκίνη-Τσοφοπούλου, «Νεώτερα από τη συντήρηση των βυζαντινών μνημείων στα Μεσόγεια», Πρακτικά της Γ΄ Επιστημονικής Συνάντησης ΝΑ Αττικής, Καλύβια 1987. Ε.Θεοδώρου, Μαρκόπουλο Μεσογαίας: Εκκλησίες, Τοιχογραφίες, Πορεία στο χρόνο, Αθήνα 1994. Δ.Θ. Καρακατσάνης, Το ναΰδριο της Παναγίας Βαραμπά παρά το Μαρκόπουλον, Αθήναι 1975. Χ. Μπούρας - Λ.Μπούρα, Η Ελλαδική ναοδομία κατά τον 12ο αιώνα, Αθήνα 2002.Χ.Μπούρας - Α.Καλογεροπούλου - Ρ.Ανδρεάδη, Εκκλησίες της Αττικής. Η φωτογραφία του ναού ανήκει στο φωτογραφικό αρχείο του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Μαρκοπούλου.
ΧΑΡΗ ΚΩΣΤΑΡΕΛΟΥ