Ένθετο τέχνης 108
Χνάρια Ευαγγελισμού στη Βόρεια Θάλασσα
Τα νησιά Όρκνυ (Orkney) –οι Ορκάδες του αρχαίου κόσμου– είναι ένα σύμπλεγμα εβδομήντα περίπου μικρών νησιών και βραχονησίδων στα βόρεια της Βρετανίας, περί τα δέκα μίλια από τις ακτές της Σκωτίας. Κατοικημένα είναι καμιά δωδεκαριά. Ένα από τα μικρότερα είναι το Πάπα Γουέστρυ (Papa Westray), το οποίο οι ντόπιοι αποκαλούν Πάπαϋ. Έχει εμβαδόν περίπου δεκαπέντε τετραγωνικά χιλιόμετρα, σχήμα επίμηκες (από βορρά προς νότο) και γύρω στους εκατό μονίμους κατοίκους.
Το Πάπαϋ βρίσκεται στο βόρειο χείλος του όλου συμπλέγματος: εκεί όπου ο Ατλαντικός ανταμώνει τη Βόρεια Θάλασσα ή, με άλλα λόγια, στο πέλαγος το οποίο ανατολικά φτάνει στις ακτές της Νορβηγίας. Όπως όλα τα Όρκνυ, διαθέτει υπέροχη φύση, άφθονες βροχές, δυνατούς ανέμους και πολύεδρη ιστορία. Οικισμός της λίθινης εποχής, για παράδειγμα, ηλικίας 6.000 ετών πιθανότατα, μαρτυρεί την πανάρχαια ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα.
Τη χριστιανική πίστη φαίνεται ότι έφεραν στα Όρκνυ κάπου τον 6ο αιώνα κέλτες μοναχοί, που συνήθως είχαν ως αφετηρία τα περίφημα μοναστικά κέντρα της Σκωτίας. Στα τέλη του 8ου αιώνα η περιοχή δέχτηκε τις επιδρομές των Νορβηγών Βίγκινγκ. Η ονομασία Πάπα δόθηκε στο νησί από τους επιδρομείς, ακριβώς επειδή εκεί συνάντησαν ακμάζουσα μοναστική κοινότητα, ίσως και έδρα επισκοπής (το ονόμασαν, κοντολογής, «το νησί των κληρικών»). Ένα από τα χνάρια της εκκλησιαστικής ιστορίας του νησιού είναι ο ναός του αγίου Βονιφάτιου, ο οποίος και αποτυπώνεται στη φωτογραφία μας (Ιούλιος 2008). Το κτίσμα χρονολογείται στον 12ο αιώνα και στο διάβα του χρόνου έχει δεχτεί προσθήκες (τώρα ανήκει στην Πρεσβυτεριανή κοινότητα), προφανώς όμως αποτελεί συνέχιση αρχαιότερης χριστιανικής παρουσίας. Ανασκαφές, για παράδειγμα, που έγιναν στις αρχές του 20ου αιώνα έφεραν στην επιφάνεια πέτρινες πλάκες με εγχάρακτους σταυρούς από την πρώιμη χριστιανική περίοδο των Όρκνυ. Πιθανολογείται ότι η ονομασία του ναού συνδέεται με τον άγιο Βονιφάτιο (π. 675-754), φλογερό αγγλοσάξονα ιεραπόστολο που έδρασε κυρίως στη Γερμανία, όπου και μαρτύρησε. Υπέρ αυτής της εκδοχής συνηγορεί και το γεγονός ότι λίγο μακρύτερα βρίσκονται απομεινάρια ναού αφιερωμένου στην αγία παρθένο Τρέντγουελ, η οποία, κατά την παράδοση, συνόδευε τον Βονιφάτιο στον βρετανικό χώρο.
ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
ΕΛΕΝΗ ΤΑΜΑΡΕΣΗ-ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ