Ένθετο τέχνης 161
Ναὸς τῆς Εὐαγγελίστριας τοῦ Μυστρᾶ
Ὁ ναὸς τῆς Εὐαγγελίστριας βρίσκεται στὴν Μεσοχώρα τῆς πολιτείας τοῦ Μυστρᾶ, καὶ τὸν συναντᾶμε περπατώντας ἀπὸ τὴν μητρόπολη τοῦ Ἁγίου Δημητρίου πρὸς τὴν μονὴ Βροντοχίου. Εἶναι δύσκολο νὰ χρονολογηθεῖ, γιατὶ εἶναι ἡ μοναδικὴ ἐκκλησία στὸν Μυστρᾶ ποὺ δὲν ἔχει κάποια ἐπιγραφή, προσωπογραφία ἱδρυτῆ ἢ ἀνακαινιστῆ της. Ὁρισμένα χαράγματα στοὺς τοίχους, τὰ ὁποῖα εἶναι χρονολογημένα, φανερώνουν πὼς ἡ ἐκκλησία ἔμεινε ἀπείραχτη ἀπὸ τοὺς Τούρκους. Ἕνα χάραγμα στὴν πρόθεση λέει: «Νικηφόρος Ἱερομόναχος ἐπίρα τήν Ἀχ…». Ἐνῶ στὸν βόρειο τοῖχο τοῦ ἱεροῦ, μὲ ὄμορφα γράμματα τοῦ 15ου αἰώνα, ὑπάρχει τὸ χάραγμα: «Φραντζῆς».
Ὅπως ἡ Περίβλεπτος καὶ ἡ Ἁγία Σοφία τοῦ Μυστρᾶ, ἔτσι καὶ ἡ Εὐαγγελίστρια ἀνήκει στὸν δίστυλο σταυροειδῆ ἐγγεγραμμένο μὲ τροῦλο ναό. Στὸ ἐσωτερικὸ τοῦ ναοῦ ὑπάρχουν λιγοστὲς τοιχογραφίες, κυρίως στὸν τροῦλο καὶ τὸ ἱερό. Ἑπομένως εἶναι δύσκολο νὰ γίνει ἀνασύνθεση τοῦ ἀρχικοῦ εἰκονογραφικοῦ προγράμματος. Ἡ τεχνοτροπία της συγγενεύει μὲ τὶς ὑστεροβυζαντινὲς τοιχογραφίες τῶν ὑπόλοιπων ναῶν τοῦ Μυστρᾶ. Ὁ ἐσωτερικός της διάκοσμος μπορεῖ νὰ χρονολογηθεῖ στὶς ἀρχὲς τοῦ 15ου αἰ., ἂν ὄχι στὰ τέλη τοῦ 14ου. Στὸν τροῦλο ὑπάρχουν ἴχνη ἀγγέλων κάτω ἀπὸ τοξοστοιχία μὲ τρίλοβα τόξα, σπασμένα, ὑστερογοτθικοὺ ρυθμοῦ. Στὸ βῆμα, στὴν κάτω μεριὰ σώζεται ὁ θυόμενος ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, στὸν τύπο ποὺ θὰ ἐπικρατήσει ἀργότερα, μὲ τὸν Χριστὸ μέσα στὸ Ἅγιο Ποτήριο καὶ δύο ἀγγέλους ἑκατέρωθεν. Λίγο πιὸ πάνω ἀπεικονίζεται ἡ Κοινωνία τῶν Ἀποστόλων καὶ πιθανότατα στὴν κάμαρα νὰ ὑπῆρχε ἡ Ἀνάληψη. Στὴν πρόθεση θὰ ὑπῆρχε ἀπεικόνιση ἀγγέλων μὲ ριπίδια, ἐνῶ στὸ διακονικὸ σώζονται ὁρισμένα κομμάτια ἀπὸ τὸν βίο τῆς Θεοτόκου. Αὐτὸ ποὺ κάνει ξεχωριστὸ τὸν ναὸ τῆς Εὐαγγελίστριας εἶναι τὸ κτιστὸ μαρμάρινο τέμπλο. Μόνο ἡ Ὡραία Πύλη διατηρεῖ τὸ περιθύρωμά της, μὲ φανερὲς τὶς δυτικὲς ἐπιδράσεις. Θυμίζει ἔντονα τὰ περιθυρώματα βενετικοῦ τύπου σὲ ἐκκλησίες τῆς Κρήτης. Στὸν ναὸ ὑπάρχουν ταφικὰ προσκτίσματα, κυρίως στὰ δυτικὰ καὶ τὰ νότια. Ὁ περίβολός της χρησιμοποιοῦνταν ὡς κοιμητήριο.Βιβλιογραφια: Αἰκατερίνη Γαλανοῦ, Ἡ ἀρχιτεκτονικὴ φυσιογνωμία τοῦ Μυστρᾶ (πτυχιακὴ ἐργασία), Ἀνώτατο Τεχνολογικὸ Ἵδρυμα Πειραιᾶ 2013-2014, σ. 101. Μανόλης Χατζηδάκης, Μυστρᾶς: Ἡ Μεσαιωνικὴ πολιτεία καὶ τὸ κάστρο πλήρης ὁδηγὸς τῶν Παλατιῶν, τῶν ἐκκλησιῶν καὶ τῶν κάστρων, Ἐκδοτικὴ Ἀθηνῶν, Ἀθήνα 2005, σσ. 91-93.
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΟΥΝΑ