Ένθετο τέχνης 158
Μαρμαρόγλυπτη εἰκόνα Δεομένης Θεοτόκου
Ἡ μαρμάρινη ἀνάγλυφη εἰκόνα (μὲ διαστάσεις 1,70 x 0,63 μ.), ἀπεικονίζει τὴν δεομένη Θεοτόκο. Ἀνήκει στὸν εἰκονογραφικὸ τύπο τῆς Βλαχερνίτισσας καὶ προέρχεται ἀπὸ τὴν βυζαντινὴ θεομητορικὴ μονὴ τῆς «Ὀξείας Ἐπισκέψεως» ἢ Μακρινιτίσσης, στὴ Μακρινίτσα τοῦ Πηλίου. Σήμερα ἡ εἰκόνα βρίσκεται στὸ Βυζαντινὸ Μουσεῖο Μακρινίτσας.
Ἡ μονὴ χτίστηκε πρὶν 800 μὲ 820 χρόνια περίπου. Ἱδρυτής της ἦταν ὁ Κωνσταντῖνος Μαλιασηνός. Οἱ πρῶτες πληροφορίες ποὺ ἀντλοῦμε γιὰ τὴν ὕπαρξή της προέρχεται ἀπὸ μία ἐπιστολὴ τοῦ 1215, ἀπὸ τὸν τότε ἐπίσκοπο Δημητριάδος Ἀρσένιο πρὸς τὸν Κωνσταντῖνο Μαλιασηνό. Σὲ αὐτὴ τὴν ἐπιστολὴ ἡ μονὴ ἀναγνωρίζεται ὡς «σταυροπηγιακή». Εἶναι δηλαδὴ ἀνεξάρτητη ἀπὸ τὴν ἐπισκοπὴ Δημητριάδος καὶ ὑπάγεται στὸ Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως. Βάσει αὐτῆς τῆς πληροφορίας συμπεραίνουμε ὅτι ἡ μονὴ ἱδρύθηκε πρὶν ἀπὸ τὸ 1215.
Ἡ μονὴ τῆς «Θεοτόκου Ὀξείας Ἐπισκέψεως» ἦταν τὸ κέντρο τῆς μοναχικῆς ζωῆς καὶ μὲ τὰ χρόνια χτίστηκαν γύρω σπίτια. Ἔτσι σχηματίστηκε ὁ πυρήνας τῆς κωμόπολης Μακρινίτσας. Τὸν 17ο αἰώνα ὅμως ἡ μονὴ πέφτει στὴν ἀφάνεια. Τὸ 1767 στὴν θέση της χτίστηκε ἡ ἐκκλησία τῆς Παναγίας.
Ἡ ἐν λόγῳ μαρμαρόγλυπτη εἰκόνα χρονολογεῖται στὸν 13ο αἰώνα. Ἡ Θεοτόκος ἀποτυπώνεται ὄρθια, μὲ τὰ χέρια ὑψωμένα σὲ δέηση. Μπροστὰ στὸ στῆθος της, μέσα σὲ μετάλλιο εἰκονίζεται ὁ μικρὸς Χριστός. Μὲ τὸ δεξί του χέρι εὐλογεῖ, ἐνῶ μὲ τὸ ἀριστερὸ κρατάει εἰλητάριο. Στὴν κεφαλὴ τῆς Θεοτόκου ὑπάρχουν ἐγχάρακτες ἐπιγραφές: ΜΗ(ΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ / Η ΟΞΕΙΑ ΕΠΙ/ΣΚΕΨΙΣ. Ἑκατέρωθεν τῆς Παναγίας, στὸν Χριστὸ τὰ συμπιλήματα ἀναγράφουν Ι(ΗΣΟΥ)Σ Χ(ΡΙΣΤΟ)Σ. Στὴν κάτω δεξιὰ πλευρά, κοντὰ στὰ πόδια τῆς Θεοτόκου καὶ σὲ μικρότερη κλίμακα, μιὰ ἀνδρικὴ μορφὴ προσκλίνει, μὲ χέρια ὑψωμένα καὶ σὲ στάση ἱκεσίας.
Στὴν ἐγχάρακτη μεγαλογράμματη ἀφιερωτικὴ ἐπιγραφή, ἡ ὁποία πλαισιώνει τὴν εἰκόνα, διαβάζουμε: ΔΕΣΠΟΙΝΑ Μ(ΗΤ)ΗΡ ΤΟΥ Θ(ΕΟ)Υ ΛΟΓΟΥ ΜΟΝΟΥ/ ΠΟΣΙ ΠΑΝΑΓΝΕ ΚΕΙΜΕΝΟΝ ΚΑΤΩ ΡΥΣΑΙ ΜΕ ΠΥΡΟΣ ΚΑΙ ΣΚΟΤΟΥΣ / ΕΞΩΤΕΡΟΥ ΚΑΙ ΣΥΓΚΑΤΑΡΙΘΜΗΣΟΝ ΟΙΣ ΟΙΔΑΣ ΤΡΟΠΟΙ[Σ] / ΕΝ ΤΗ ΜΕΡΙΔΙ ΤΩΝ ΑΝΩ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤ[ΩΝ] / Τ…ΦΩ…ΟΣ Σ…Ο ΚΕ ΤΟΝ… …ΘΟ ΓΡΑΨΑΝΤΑ ΤΗΝ ΣΗΝ ΕΙΚΟΝΑΝ ΩΣ [ΒΑ]ΣΙΛΙΣΣΑ ΒΑΣΙΛΙΚΩ[Σ] …Α…ΘΟΙ. Μόνο ἡ δεξιὰ κάθετη πλευρὰ εἶναι δυσανάγνωστη, καθὼς ἔχουν καταστραφεῖ μέρη τοῦ μαρμάρινου φορέα.
ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΟΥΝΑ