Ένθετο τέχνης 115
Σύγχρονο εκκλησιαστικό έπιπλο
Πάντα ήθελα να έχω το βίωμα ενός βυζαντινού: να εκκλησιαστώ σ' ένα ναό σχεδιασμένο με την κορυφαία σύγχρονη αρχιτεκτονική, την πιο δυνατή ζωγραφική-αγιογράφηση και τον πιο εξελιγμένο σχεδιασμό επίπλων, ή αλλιώς design. Είχα την χαρά να δοκιμάσω ένα μικρό κομμάτι από αυτό, όταν ετοίμαζα την μεταπτυχιακή μου εργασία στο Glasgow School of Art, με θέμα «Ένα σύγχρονο προσκυνητάρι».
Το πρώτο βήμα που έπρεπε να γίνει σ'αυτό το εγχείρημα ήταν να βρεθεί ένας ρυθμός στον οποίο θα υπάκουε ο σχεδιασμός. Ένας ρυθμός απόλυτα σύγχρονος αλλά και εκκλησιαστικός. Οι σχεδιαστικές φόρμες της εποχής μας είναι λιτές, απέριττες και σε κάποιες περιπτώσεις έχουν ένα «εύρημα», ένα σχεδιαστικό τερτίπι. Όσο για τον δεύτερο πόλο, αυτόν της εκκλησιαστικότητας, ή, αλλιώς ειπωμένο, της χριστιανικότητας του προσκυνηταριού, αυτό ήταν κάτι που απαιτούσε έμπνευση, κι αυτή ήρθε από την αγιογραφία.
Η αρχή της ανεστραμμένης προοπτικής που εφαρμόζει η αγιογραφία ήταν το κλειδί στο θέμα του ρυθμού. Είναι η δύναμη των βυζαντινών ζωγράφων που αποτυπώνουν τον τρισδιάστατο χώρο (τα κτίρια, τα έπιπλα, τον κόσμο γύρω μας) στην επίπεδη επιφάνεια της εικόνας των δύο διαστάσεων. Η προοπτική αυτή δεν υπακούει στους νόμους της κλασικής προοπτικής, όπου κάτι, όσο πιο μακριά μας είναι, τόσο μικρότερο φαίνεται. Πλάγιες όψεις κτιρίων δεν σχεδιάζονται ακολουθώντας τη λογική, δηλαδή τους άξονες προς τα σημεία φυγής. Αντίθετα, σχεδιάζονται έτσι ώστε να αυξάνουν το ύψος τους προς το βάθος και να το ελαττώνουν όσο πλησιάζουν προς τον θεατή.
Στην περίπτωση της σχεδίασης του σύγχρονου προσκυνηταριού, όμως, η εφαρμογή της ανεστραμμένης προοπτικής θα έκανε τη διαδρομή ανάποδα. Το προσκυνητάρι πέρασε από τη φαντασία στο χαρτί, σχεδιασμένο με την προοπτική της αγιογραφίας και κατόπιν κατασκευάστηκε ακολουθώντας πιστά το σχέδιο από ξύλο φτελιάς, το οποίο είναι σκληρό κι έχει όμορφα νερά. Πρώτα ετοιμάστηκε η βάση από δύο φαρδιά κομμάτια τοποθετημένα δίπλα δίπλα, έτσι που τα νερά τους να αποτελούν το διάκοσμο της ποδιάς. Κατόπιν κατασκευάστηκε ένα απλό τελάρο, που να πλαισιώνει την εικόνα, και πάνω του τοποθετήθηκαν οι κολώνες που στηρίζουν τον «ουρανό» του προσκυνηταριού, κομμένες φάλτσες για να αποδίδουν την ανεστραμμένη προοπτική του σχεδίου, όπως ακριβώς έγινε και με τα πόδια επάνω στην ποδιά. Έκτοτε, οραματίζομαι έναν ναό σε τέτοιο ρυθμό, όπου ο πιστός θα έχει έντονη την αίσθηση πως βρίσκεται σε έναν «άλλο» χώρο. Ίσως για κάποιους που νιώθουν προστάτες της παράδοσης, όλα αυτά να ακούγονται αιρετικά ή αστεία πράγματα. Έτσι είναι, αν η παράδοσή μας έχει πεθάνει.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΟΥΣΙΔΗΣ